Bài thơ "Cha con người ăn mày" của Phan Huy là một tác phẩm đặc sắc, không chỉ bởi sự tinh tế trong hình thức mà còn bởi chiều sâu của nội dung và ý nghĩa. Qua những hình ảnh giản dị nhưng sâu sắc, bài thơ phản ánh những nỗi đau, sự đồng cảm và mối quan hệ giữa con người với nhau trong xã hội.

Bài thơ mở đầu với hình ảnh cụ thể và rõ nét về một người hành khất ở bến phà sông Tiền:
Ở bến phà sông Tiền
Có một người hành khất
Gậy chấm dày mặt đất
Chiếc gậy cùn hai đầu
Những câu thơ đầu tiên đã khắc họa một hình ảnh người ăn mày nghèo khổ, với chiếc gậy cùn hai đầu, không chỉ là phương tiện di chuyển mà còn là biểu tượng của sự kiên cường và bám víu vào cuộc sống. Hình ảnh này ngay lập tức gợi lên sự tội nghiệp và đáng thương, đồng thời phản ánh tình trạng thiếu thốn và gian khổ của người hành khất.

Tiếp theo, hình ảnh cha và con dắt nhau trong cuộc sống của một người hành khất càng làm rõ thêm tình cảnh éo le của họ:
Ngày ngày mặt trời mọc
Cha và con dắt nhau
Cây đàn buông trước ngực
Dây chùng nỗi lo âu
Hình ảnh cha mù lòa, dựa vào đôi bàn chân để cảm nhận thế giới xung quanh, còn con thì tay cầm nón tay đàn, đi trong ngơ ngác, tạo ra một bức tranh đầy cảm xúc và sự đồng cảm. Sự kết hợp giữa cây đàn và nỗi lo âu, giữa việc kiếm sống và sự lo lắng về tương lai, phản ánh một cách sâu sắc cuộc sống khó khăn và sự phụ thuộc lẫn nhau của cha và con.

Tâm trạng của cha và con trong bài thơ không chỉ được miêu tả qua hình ảnh mà còn qua sự đối thoại và phản ánh nội tâm:
Cha mù hai con mắt
Nhìn bằng đôi bàn chân
Con đi trong ngơ ngác
Tay ngửa nón, tay đàn
Trong đoạn này, sự đối lập giữa việc cha mù lòa và con đi trong ngơ ngác tạo ra một hình ảnh về sự gắn bó mật thiết và sự chia sẻ trong khó khăn. Mặc dù cha không thể nhìn thấy, nhưng ông vẫn cảm nhận được thế giới qua đôi bàn chân của mình, trong khi con vẫn tiếp tục cuộc sống với sự hỗ trợ của cha.

Câu hỏi của con và cha trong đoạn tiếp theo:
Con hỏi cha nơi đến
Cha hỏi con nơi dừng
Bao nhiêu người ghé bến
Ai thương, ai dửng dưng?
Các câu hỏi này không chỉ đơn thuần là tìm kiếm sự chỉ dẫn hay thông tin, mà còn phản ánh sự băn khoăn, lo lắng và sự tìm kiếm một chỗ đứng trong xã hội. Điều này nhấn mạnh sự bấp bênh và sự không chắc chắn trong cuộc sống của họ, đồng thời cho thấy họ phải dựa vào nhau để tồn tại.

Tôi vừa tan cuộc rượu
Hồn còn tràn trề say
Gặp nhau rồi chợt hiểu
Người hay ta ăn mày?
Câu thơ cuối cùng tạo ra một sự đối chiếu giữa người ăn mày và những người xung quanh, đặc biệt là những người vừa kết thúc cuộc vui, đang chìm trong sự thỏa mãn và say sưa. Phan Huy đặt ra câu hỏi "Người hay ta ăn mày?" như một cách để phê phán xã hội và khiến người đọc phải suy nghĩ về bản chất của sự nghèo khổ và sự giàu có. Có phải những người sống trong sự thỏa mãn, vui vẻ và tiêu xài hoang phí cũng có thể coi là những kẻ ăn mày, nhưng theo một cách khác, đó là ăn mày tình cảm, ý thức, và nhân cách?

Bài thơ "Cha con người ăn mày" của Phan Huy không chỉ khắc họa một hình ảnh đau lòng về cuộc sống của những người nghèo khổ mà còn đặt ra những câu hỏi sâu sắc về mối quan hệ giữa con người với xã hội. Qua việc sử dụng hình ảnh mạnh mẽ và lối viết tinh tế, tác giả đã tạo ra một tác phẩm đầy cảm xúc và suy ngẫm. Bài thơ không chỉ khiến người đọc cảm thấy đồng cảm với nhân vật mà còn phản ánh những vấn đề xã hội sâu sắc, khiến chúng ta phải suy nghĩ về sự đồng cảm và trách nhiệm của mỗi cá nhân trong xã hội.