Chí Phèo và Tấm lòng của người mẹ đều là hai câu chuyện nói về sự bất công trong xã hội bấy giờ. Chí Phèo và Phăng-tin đều là nạn nhân của xã hội bất công, nơi những kẻ yếu thế bị chà đạp không thương tiếc. Chí Phèo, từ một anh canh điền hiền lành, bị Bá Kiến và xã hội phong kiến tha hóa, biến thành con quỷ dữ, một kẻ say xỉn chuyên rạch mặt ăn vạ. Anh bị đẩy ra ngoài lề xã hội, không chỉ bị bóc lột về thể chất mà còn bị cướp đi nhân phẩm, quyền làm người. Tương tự, Phăng-tin cũng là nạn nhân của xã hội tư bản đầy bất công. Một cô gái trong sáng, lương thiện đã phải chịu đựng những bất hạnh liên tiếp khi bị người yêu phụ bạc, bị ép buộc bán tóc, răng, và cuối cùng là thân xác để kiếm tiền nuôi con. Phăng-tin cũng như Chí Phèo, đều phải chịu sự bóp nghẹt từ xã hội, bị biến thành biểu tượng của những con người nhỏ bé, không có quyền phản kháng.

Tuy nhiên, hai nhân vật này có những điểm khác biệt rõ nét về cách phản ứng và ý nghĩa nhân văn mà họ đại diện. Chí Phèo ban đầu chịu đựng nhưng sau khi bị tha hóa, anh đã dùng sự phản kháng tiêu cực, trút giận lên xã hội bằng cách trở thành kẻ lưu manh, tự hành hạ bản thân và đe dọa người khác. Dẫu vậy, anh vẫn mang trong mình khát vọng lương thiện, điều được khơi dậy khi gặp Thị Nở. Ngược lại, Phăng-tin không phản kháng mà cam chịu, chấp nhận hy sinh bản thân vì con gái mình yêu-Cô-xét. Nỗi đau của Phăng-tin không làm cô trở nên độc ác hay cay nghiệt, mà ngược lại, làm sáng lên tấm lòng cao cả của một người mẹ. Nếu như cái chết của Chí Phèo mang tính bi kịch khi anh không thể vượt qua ranh giới của xã hội để làm người lương thiện, thì cái chết của Phăng-tin lại là biểu tượng của tình yêu và sự hy sinh cao cả.

Từ hai nhân vật này, Nam Cao và Huy-gô đã gửi gắm những thông điệp sâu sắc. Chí Phèo là lời tố cáo mạnh mẽ xã hội phong kiến Việt Nam đã chà đạp lên những con người lương thiện, trong khi Phăng-tin là sự lên án xã hội tư bản đã nhẫn tâm đẩy người lao động vào ngõ cụt. Đồng thời, cả hai đều thể hiện niềm trân trọng đối với khát vọng sống và tình yêu thương – những giá trị bất biến của con người. Như vậy, dù mang những khác biệt về hoàn cảnh, tính cách, cả Chí Phèo và Phăng-tin đều khắc sâu trong lòng độc giả hình ảnh về những con người đáng thương nhưng cũng rất đáng trân trọng trong dòng chảy văn học hiện thực nhân đạo.