Cuộc sống của người lính trên đảo Trường Sa những thập niên cuối thế kỷ XX thật nhiều hy sinh, vất vả. Trần Đăng Khoa đã thấu hiểu điều đó hơn ai hết, bởi chính anh cũng là người chiến sĩ hải quân nơi đầu sóng ngọn gió để bảo vệ biển trời Tổ quốc. Tập bút ký "Đảo chìm" và những bài thơ viết về người lính biển như Lính đảo hát tình ca trên đảo, Đồng đội tôi trên đảo thuyền chài… mãi mãi nằm sâu nơi trái tim người đọc. Đặc biệt, hình tượng người lính đảo một lần nữa hiện lên đẹp đẽ và sống động với tinh thần lạc quan, lòng yêu đời thiết tha trước muôn ngàn khó khăn, thử thách được tái hiện qua Đợi mưa trên đảo Sinh Tồn, sáng tác năm 1982. Bài thơ giàu chất tự sự song vẫn đằm sâu mạch cảm xúc trữ tình, nhờ đó đã lan tỏa tình yêu về quê hương, đất nước, tình yêu biển đảo thiêng liêng đến với mỗi chúng ta.

Nhan đề bài thơ Đợi mưa trên đảo Sinh Tồn đã gợi mở cho người đọc về hình ảnh những hòn đảo giữa trùng dương quanh năm thiếu mưa, thiếu nước ngọt, cuộc sống thật gian lao và khắc nghiệt. Dưới cái nắng nóng như thiêu đốt và cháy khô cát bỏng, những người lính trên đảo đợi mưa như trẻ thơ đợi mẹ chợ về, mỏi mòn và thắc thỏm để rồi cuối cùng niềm hy vọng đó không bao giờ đến, có chăng chỉ là những “ánh chớp xanh lấp loáng phía chân trời…”. Dù vậy, vượt qua những nghiệt ngã, gian lao, người lính đảo vẫn hồn nhiên, yêu đời, vẫn “như đá vững bền, như đá tốt tươi”.

Đợi mưa trên đảo Sinh Tồn bắt đầu bằng một nỗi đợi chờ rất đặc trưng của người lính biển: đợi mưa! Mưa là chuyện bình thường, một quy luật của đời sống tự nhiên trên mặt đất này. Nhưng giữa những hòn đảo tiền tiêu, điều đó lại là ân sủng hiếm hoi của tạo hóa. Hình tượng những người lính ngồi đợi mưa “bóng đen sẫm như gốc cây khô cháy” rất đặc tả, rất sống động qua cái nhìn hiện thực trụi trần khắc nghiệt. Trong tư thế không phải “chờ giặc tới” mà là chờ mưa với con mắt đăm đăm nhìn về phương trời xa xăm đến tội nghiệp. Phải từng trải và thấu hiểu, Trần Đăng Khoa mới dựng lên chân dung người lính đợi mưa với một tâm trạng khắc khoải mà cũng hồn nhiên đến thế. Trong đoạn thơ đầu, tác giả sử dụng ba lần câu thơ “Ôi, ước gì được thấy mưa rơi” cứ láy đi láy lại đầy ám ảnh. Thêm nữa, cái tư thế đợi mưa đến thắc thỏm được khắc họa bằng những hình ảnh thơ đầy ấn tượng và mãnh liệt về cảm xúc: “Mắt đăm đăm nhìn về nơi ấy/ Nơi cơn mưa thăm thẳm xa khơi/ Ánh chớp xanh lấp loáng phía chân trời…”.

Thêm nữa, cái cảnh đợi mưa đến nỗi “mặt chúng tôi ngửa lên như đất” có gì đó rất tội nghiệp và đáng thương quá! Thế nhưng, mưa vẫn ở đâu nơi chân trời xa lắm. Vậy là cơn mưa trong tâm tưởng lại xuất hiện như một tất yếu cứu cánh nỗi đợi chờ của những người lính đảo: “Những màu mây sẽ thôi không héo quắt/ Đá san hô sẽ nảy cỏ lên xanh... Bữa tiệc linh đình bày toàn nước ngọt”. Quả là một cảnh đợi mưa đặc biệt ấn tượng, nhờ đó mà làm nên tứ thơ đặc sắc, lưu dấu ấn sâu đậm trong lòng người đọc suốt hơn bốn mươi năm nay.

Cứ thế nhà thơ thỏa sức tưởng tượng cơn mưa sẽ ùa về trên đảo trong tâm trí của biết bao người lính đợi chờ, mong ngóng. Mưa tắm táp mát lành. Mưa như chưa bao giờ được mưa, đùng đùng sấm sét. Người lính đảo cứ “nhảy choi choi trên cát”, cứ úp miệng vào tay mà gào như ếch nhái uôm uôm khắp đảo, rồi mặt ngửa lên hứng nước như đất hạn gặp mưa. Một hạnh phúc vỡ òa trong tưởng tượng, trong cảm xúc miên man và nỗi “thắc thỏm niềm vui không nói hết”.

Hai khổ thơ cuối bài là lời khẳng định đinh ninh của người lính về sự sinh tồn bất diệt của con người và hòn đảo thiêng liêng của Tổ quốc. Bởi lẽ đảo Sinh Tồn vẫn trong vòng tay của Bà mẹ Việt Nam giàu lòng yêu thương và nhân hậu, người chiến sĩ hải quân vẫn “như hòn đá ngàn năm trong đập trái tim người”. Dù đợi mưa mà mưa không đến, người lính vẫn có niềm vui đón đợi mưa như một lẽ sống đàng hoàng trong tư thế hiên ngang của những người lính biết vượt lên thử thách, khắc nghiệt, làm cột mốc tiền tiêu canh giữ biển trời Tổ quốc: “Dẫu chẳng có mưa, chúng tôi vẫn sinh tồn trên mặt đảo/ Đảo vẫn sinh tồn trên đại dương gió bão/ Chúng tôi như hòn đá ngàn năm trong đập trái tim người/ Như đá vững bền, như đá tốt tươi…”.

Đợi mưa trên đảo Sinh Tồn có giọng điệu hóm hỉnh, vui tươi, phản ánh cuộc sống của người lính trên những hòn đảo giữa trùng dương sóng nước. Bài thơ nhờ thế đã để lại ấn tượng khó quên trong lòng người đọc, nhất là trong giai đoạn cả nước chung tay hướng về biển đảo thân yêu - một phần núm ruột thiêng liêng của Tổ quốc.