Trong bài thơ "Con vẹt" của Văn Cao, yếu tố tượng trưng được sử dụng một cách tinh tế để phản ánh những trạng thái tinh thần phức tạp của con người. Hình ảnh con vẹt không chỉ là loài chim thông thường mà trở thành biểu tượng cho con người bị giam cầm trong những xiềng xích vô hình của cuộc sống. Khi bị xiềng lại bằng "sợi xích to hơn," con vẹt không còn khả năng bay nhảy, dần dần trở nên quen với sự giam hãm, giống như con người khi bị ép buộc phải sống trong sự hạn chế về tinh thần lẫn thể xác. Tâm lý phụ thuộc và bị tước đoạt tự do trở thành một phần không thể tách rời của con vẹt, cho đến mức khi được thả ra, nó vẫn không bay nữa, mà chỉ "tha thẩn bên cong gạo." Đây là một sự ám chỉ đầy ý nghĩa về những con người đã quen sống trong sự gò bó, ràng buộc đến nỗi mất đi khát vọng tự do, mất đi ý chí để vùng vẫy ra khỏi những giới hạn mà họ từng phải chịu đựng. Văn Cao đã khéo léo sử dụng hình ảnh này để nhấn mạnh rằng tự do không chỉ đơn thuần là một trạng thái vật lý, mà còn là một trạng thái tinh thần, cần được nuôi dưỡng và bảo vệ nếu không muốn đánh mất nó.