Trong bài thơ "Mẹ" của Viễn Phương, nhân vật trữ tình được thể hiện qua hình ảnh người mẹ gắn liền với sự hy sinh và tình yêu vô bờ bến. Nhân vật trữ tình không chỉ là người con mà còn là người thể hiện lòng biết ơn và sự kính trọng đối với mẹ qua những hình ảnh thơ mộng và cảm động.
Con nhớ ngày xưa mẹ hát
Hoa sen lặng lẽ dưới đầm
Hương hoa dịu dàng bát ngát
Thơm tho không gian thời gian.
Khổ thơ mở ra với một nỗi nhớ sâu lắng từ người con về những kỷ niệm ngày xưa. "Con nhớ ngày xưa mẹ hát" không chỉ là sự hồi tưởng về những giây phút ấm áp bên mẹ mà còn là sự gợi nhớ về những kỷ niệm gắn bó. Hình ảnh "hoa sen lặng lẽ dưới đầm" được chọn làm hình ảnh chính, tượng trưng cho sự thuần khiết, lặng lẽ và cao quý của mẹ. Hoa sen, với hương thơm nhẹ nhàng và thanh thoát, là biểu tượng của sự thanh cao và khiêm nhường, rất phù hợp với tình yêu thương và sự hy sinh âm thầm của mẹ.
Mẹ nghèo như đoá hoa sen
Năm tháng âm thầm lặng lẽ
Giọt máu hoà theo dòng lệ
Hương đời mẹ ướp cho con.
Khổ thơ này làm nổi bật sự hy sinh và vất vả của mẹ. "Mẹ nghèo như đoá hoa sen" so sánh mẹ với hoa sen không chỉ tạo cảm giác về sự thiếu thốn vật chất mà còn về sự cao quý trong sự hy sinh của mẹ. Từ "giọt máu hòa theo dòng lệ" thể hiện sự đau khổ và hi sinh của mẹ để nuôi dưỡng con. "Hương đời mẹ ướp cho con" là hình ảnh thể hiện tình yêu và sự chăm sóc của mẹ, không chỉ về mặt vật chất mà còn về tinh thần, giúp con có thể trưởng thành và đạt được ước mơ của mình.
Khi con thành đoá hoa thơm
Đời mẹ lắt lay chiếc bóng
Con đi chân trời gió lộng
Mẹ về nắng quái chiều hôm.
Khổ thơ này diễn tả sự chuyển mình của cả mẹ và con. "Khi con thành đoá hoa thơm" ám chỉ việc con trưởng thành và thành công, còn "đời mẹ lắt lay chiếc bóng" gợi lên hình ảnh mẹ dần trở nên lạc lõng và đơn độc khi con rời xa. Tuy nhiên, sự hy sinh của mẹ không vì thế mà giảm bớt giá trị. Hình ảnh "nắng quái chiều hôm" thể hiện sự mờ nhạt và khó khăn trong cuộc sống cuối đời của mẹ, nhưng cũng là biểu tượng của sự ấm áp và ánh sáng mà mẹ để lại cho con.
Sen đã tàn sau mùa hạ
Mẹ cũng lìa xa cõi đời
Sen tàn rồi sen lại nở
Mẹ thành ngôi sao trên trời.
Khổ thơ cuối cùng kết thúc với một sự hòa quyện giữa sự tàn phai và sự vĩnh hằng. "Sen đã tàn sau mùa hạ" và "Mẹ cũng lìa xa cõi đời" thể hiện sự kết thúc của một giai đoạn nhưng cũng là sự chuyển tiếp sang một giai đoạn mới. "Sen tàn rồi sen lại nở" gợi lên sự tái sinh và tiếp tục của cuộc sống, trong khi "Mẹ thành ngôi sao trên trời" là hình ảnh thể hiện sự vĩnh cửu và sự hiện diện không bao giờ phai nhạt trong lòng con cái. Mẹ dù đã ra đi nhưng vẫn luôn sáng lấp lánh và dõi theo từng bước chân của con.
Bài thơ "Mẹ" của Viễn Phương là một tác phẩm đầy cảm xúc, thể hiện sâu sắc tình yêu thương và sự hy sinh của mẹ. Qua những hình ảnh tinh tế và cảm động, tác giả không chỉ ca ngợi tình mẹ mà còn nhắc nhở về sự trân trọng và lòng hiếu thảo đối với những cống hiến vô điều kiện của mẹ.
