Bài thơ "Đêm đông hoài cảm" của Tản Đà là một tác phẩm đầy cảm xúc và triết lý, phản ánh sâu sắc những suy tư, trăn trở của tác giả về cuộc đời và thân phận con người. Được viết trong bối cảnh đêm đông lạnh lẽo, bài thơ khắc họa không gian tĩnh mịch của thiên nhiên, đồng thời cũng là tấm gương phản chiếu tâm trạng cô đơn, lạc lõng của tác giả giữa cuộc đời.

Ngay từ những câu thơ đầu, Tản Đà đã đưa người đọc vào một không gian đầy u ám và tĩnh lặng:

"Trăm năm nghĩ đời người có mấy
Một đêm đông sao thấy dài thay
Lạnh lùng gió thổi sương bay
Chập chờn giấc bướm, canh chầy lại canh"

Thời gian đêm đông tưởng chừng như kéo dài vô tận, làm nổi bật sự cô đơn, lạc lõng của con người khi đối diện với những suy nghĩ về cuộc đời ngắn ngủi và đầy thử thách. Gió lạnh và sương bay không chỉ tạo nên cái lạnh lẽo của đêm đông, mà còn là biểu tượng cho những nỗi buồn, lo âu không thể tránh khỏi trong cuộc sống. Giấc ngủ chập chờn không yên, thể hiện một tâm trạng bồn chồn, lo lắng, và sự thức trắng qua từng canh đêm càng làm tăng thêm nỗi cô đơn, buồn bã.

Tâm trạng của tác giả không chỉ là nỗi buồn đơn thuần, mà còn là sự suy tư sâu sắc về cuộc sống và thân phận con người. Hình ảnh "đèn xanh hiu hắt" và "tiếng kim ký cách" không chỉ gợi lên sự tĩnh lặng, cô độc của không gian mà còn nhấn mạnh sự trôi qua vô tình của thời gian, như một dòng chảy không thể cưỡng lại. Mỗi tiếng kim giục giã, mỗi ánh đèn hiu hắt đều là lời nhắc nhở về sự ngắn ngủi của đời người, về những nỗi lo vô tận, không bao giờ dứt.

Những câu thơ tiếp theo tiếp tục khắc họa nỗi lòng của tác giả:

"Lại những kẻ chí cao tài thấp
Bước đường đời lấp vấp quanh co
Phong lưu rồi đủ ấm no
Kém ra, lưu lạc giang hồ cũng thân!"

Tản Đà đã nhìn nhận một cách thấu đáo về số phận của những con người có chí nhưng không gặp thời, những kẻ phải chịu đựng cảnh lận đận, khó khăn trên bước đường đời. Sự so sánh giữa cuộc sống phong lưu, đủ đầy và cuộc sống lưu lạc, bấp bênh không chỉ là sự tự giễu, mà còn là lời cảm thán về sự bất công, khắc nghiệt của cuộc đời. Dù ở hoàn cảnh nào, con người vẫn phải đối diện với những thử thách, khó khăn, nhưng cũng chính từ đó mà phẩm chất kiên cường, bất khuất của con người Việt Nam được thể hiện rõ nét.

Tác giả cũng thể hiện sự trăn trở, day dứt về những giá trị của cuộc đời, về cái mà ông gọi là "mối đâu bối rối tơ tằm". Những suy tư ấy không chỉ là nỗi lo về cuộc sống, mà còn là sự khát khao tìm kiếm người "đồng tâm" để cùng chia sẻ, cùng gỡ rối những nỗi niềm trong cuộc sống. Tuy nhiên, giữa cuộc đời lận đận và những bước đường quanh co, tác giả cảm thấy "thẹn thùng sông núi", vì những gì mình đã trải qua, vì những mớ văn chương không thể thay đổi số phận. Nỗi buồn lan man theo từng ngày tháng, khiến cho nỗi lòng càng thêm nặng trĩu.

Bài thơ khép lại với hình ảnh "đèn hiu hắt, tiếng kim ký cách", làm cho không gian đêm đông càng thêm u ám, lạnh lẽo. Tản Đà như một kẻ khách, lặng lẽ lắng nghe những tiếng mõ báo canh, như những lời nhắc nhở về sự trôi qua vô tình của thời gian. Tâm trạng của tác giả lúc này là một sự pha trộn giữa nỗi buồn, lo âu và sự trăn trở về cuộc sống, về những người bạn tri kỷ, về những ký ức và những giấc mơ đã qua. Nỗi nhớ về "nước nước non non bạn tình" không chỉ là nỗi nhớ quê hương, mà còn là sự khao khát về một cuộc sống lý tưởng, về một tình yêu trong sáng, thuần khiết.

"Đêm đông hoài cảm" không chỉ là một bài thơ thể hiện nỗi lòng của Tản Đà, mà còn là một tác phẩm sâu sắc, mang đậm tính triết lý về cuộc đời và thân phận con người. Qua bài thơ, Tản Đà đã gửi gắm những suy tư, trăn trở về sự ngắn ngủi của đời người, về những nỗi lo âu không thể tránh khỏi trong cuộc sống, đồng thời cũng là lời nhắc nhở về sự kiên cường, bất khuất của con người Việt Nam trước những thử thách, khó khăn. Bài thơ không chỉ là sự bộc bạch tâm trạng cá nhân, mà còn là một lời kêu gọi mỗi người hãy trân trọng những gì mình đang có, hãy sống hết mình, và hãy luôn tìm kiếm, gìn giữ những giá trị tốt đẹp trong cuộc sống.