"Bích Câu Kỳ Ngộ" là một trong những tác phẩm Nôm tiêu biểu của văn học Việt Nam thế kỷ 18, được Vũ Quốc Trân sáng tác dựa trên truyền thuyết về mối tình giữa Tú Uyên và tiên nữ Giáng Kiều. Đoạn trích "Tú Uyên gặp mỹ nhân" thuộc phần đầu của tác phẩm, miêu tả lần đầu tiên Tú Uyên gặp gỡ Giáng Kiều. Tác phẩm không chỉ nổi bật về nội dung lãng mạn mà còn đặc sắc về nghệ thuật với những hình ảnh ẩn dụ, so sánh tinh tế, qua đó tôn vinh vẻ đẹp của tình yêu và hình tượng người con gái.

Tác giả mở đầu đoạn thơ bằng cảnh Tú Uyên nhìn thấy một người con gái đẹp đứng trước cửa tam quan. Người con gái này không chỉ thu hút bởi dung mạo mà còn bởi dáng vẻ yêu kiều, dịu dàng. Qua cái nhìn của Tú Uyên, người con gái hiện lên với vẻ đẹp toàn diện: "Hoa còn phong nhụy, trăng vừa tròn gương," gợi lên hình ảnh của một thiếu nữ trẻ trung, tinh khiết và trong sáng, giống như bông hoa chưa nở hết hay ánh trăng tròn đầy hoàn mỹ. Hình ảnh “ba bảy con hoàn” theo sau nàng càng làm tăng thêm vẻ diễm lệ, thoát tục, tạo nên khung cảnh huyền ảo và lãng mạn.

Tình cảm mà Tú Uyên dành cho nàng là một thứ tình yêu ngay từ cái nhìn đầu tiên. Câu thơ "Lạ lùng con mắt người thơ" thể hiện sự ngạc nhiên, ngưỡng mộ của Tú Uyên trước vẻ đẹp của nàng Giáng Kiều. Chàng cảm nhận rõ rệt rằng đây không phải là người con gái bình thường mà có nét gì đó thoát tục, mang hơi thở của tiên giới. Những cảm xúc ấy dâng lên mãnh liệt khi chàng càng đến gần và phát hiện vẻ đẹp của nàng không chỉ là ở hình thể mà còn từ dáng vẻ thanh thoát, nét tươi tắn và hương thơm dịu dàng tỏa ra từ nàng.

Tú Uyên, vốn "mang cái bệnh Trương Sinh", tức là dễ rung động trước cái đẹp, đã không thể cưỡng lại sức hút từ người con gái này. Vẻ đẹp của nàng được miêu tả là "nghiêng nước nghiêng thành," một hình ảnh thường được dùng để tôn vinh những người phụ nữ có nhan sắc tuyệt trần. Tình cảm này không chỉ dừng lại ở sự ngưỡng mộ mà dần trở thành tình yêu say đắm, khiến chàng dù là người "lòng sắt đá cũng xiêu". Điều này cho thấy tình yêu không chỉ là sự rung động của trái tim mà còn là sự liên kết nhân duyên trời định, dẫn dắt hai người đến với nhau.

Tác giả sử dụng nhiều hình ảnh ẩn dụ và so sánh để làm nổi bật vẻ đẹp của người con gái, như “hoa còn phong nhụy”, “trăng vừa tròn gương”, “cá chìm mặt nước, nhạn sa lưng trời”. Những hình ảnh này không chỉ mô tả ngoại hình mà còn gợi lên sự trong sáng, tươi mới và thoát tục của nhân vật Giáng Kiều. So sánh nàng với hoa, trăng hay sự cân đối hài hòa giữa cá và nhạn làm nổi bật vẻ đẹp hoàn mỹ, thanh cao của nàng.

Ngôn ngữ trong đoạn trích không chỉ tinh tế mà còn rất giàu tính nhạc, mỗi câu thơ mang một nhịp điệu nhẹ nhàng, uyển chuyển như bước đi của người con gái. Cụm từ “làn thu lóng lánh đưa theo” hay “nét ngọc làn hoa” đều góp phần tạo nên sự mềm mại, mơ hồ, huyền ảo, đúng với không gian và thời gian trong mối tình tiên phàm gặp gỡ.

Nhân vật Giáng Kiều được xây dựng với vẻ đẹp vừa thực vừa ảo, vừa gần gũi lại vừa xa vời, tạo nên cảm giác nàng là một tiên nữ hạ phàm. Tú Uyên không chỉ cảm nhận được vẻ đẹp này qua ánh nhìn mà còn qua hương thơm thoang thoảng, một chi tiết tinh tế gợi nên sự trong lành, tinh khiết của Giáng Kiều. Nhân vật Tú Uyên, qua cái nhìn ngưỡng mộ và cảm động của mình, trở thành hình ảnh người đàn ông biết trân trọng và yêu thương cái đẹp, đúng với hình mẫu của một người "người thơ".

Tình yêu trong đoạn trích được xây dựng qua những xúc cảm ban đầu, một thứ tình yêu chân thành, thuần khiết và mạnh mẽ. Cảm xúc của Tú Uyên khi gặp Giáng Kiều không chỉ là sự rung động trước nhan sắc mà còn là sự khẳng định nhân duyên do trời định. Câu thơ "Nhân duyên ví chẳng tự trời" là minh chứng cho việc tác giả tin tưởng vào số mệnh, rằng tình yêu giữa hai người là do trời sắp đặt, không thể thay đổi.

Đoạn trích "Tú Uyên gặp mỹ nhân" trong tác phẩm "Bích Câu Kỳ Ngộ" đã khắc họa thành công hình ảnh một mối tình đẹp giữa tiên và phàm. Bằng ngôn ngữ tinh tế, hình ảnh ẩn dụ độc đáo và lối so sánh giàu chất thơ, Vũ Quốc Trân đã tạo nên một bức tranh lãng mạn, huyền ảo về tình yêu và vẻ đẹp con người. Đoạn trích không chỉ dừng lại ở việc miêu tả vẻ đẹp của nhân vật mà còn gợi lên những triết lý sâu sắc về nhân duyên, tình yêu và số phận.