Có những bài thơ không cần đến nhiều từ hoa mỹ, chỉ một vài câu ngắn cũng khiến tim se lại. Có những bóng dáng lặng thầm giữa rừng đạn lửa, không tên tuổi, không huy chương, nhưng sáng lên bởi tình thương và lòng quả cảm. Hình ảnh người nữ thanh niên xung phong trong đoạn thơ của Đỗ Trung Quân là một dáng hình như thế – mộc mạc, nhỏ bé mà cao cả, để rồi khiến ta lặng người trong nghẹn ngào.
Cô gái ấy không cầm súng, không xông pha nơi đầu chiến tuyến, nhưng lại vác trên vai những khối đau, những thân thể rướm máu, băng qua tầm đạn để giữ lấy sự sống cho đồng đội. Đôi vai bé nhỏ ấy gồng gánh cả nỗi đau của người khác, gắng vượt qua gai rừng và hiểm nguy mà không một lời than vãn. Có thể cô đã ngã, đã đau, nhưng không rơi nước mắt. Vì nước mắt ấy, cô chỉ dành cho những người ngã xuống, cho những đồng đội đã không thể tỉnh lại sau đêm bom. Đó là sự kìm nén đến quặn lòng, là sức mạnh không cần lời hô hào, là thứ tình cảm thiêng liêng vượt lên cả giới hạn của thể xác.
Anh thương binh trong thơ từng ngỡ ngàng vì cô gái “ngã mấy lần” mà “không khóc”. Còn người đọc, có lẽ sẽ lặng đi trước câu trả lời không thành tiếng: “Tôi hiểu rồi em ở tấm lòng”. Phải, cô gái ấy là hiện thân của lòng yêu nước, của trái tim không nề gian khổ, sẵn sàng hy sinh lặng lẽ để giữ gìn sự sống và niềm tin cho hậu phương. Trong bom đạn, cô không chỉ truyền hơi ấm bằng đôi tay mà còn tiếp thêm cả tinh thần, khí phách.
Dù thời gian trôi qua, chiến tranh lùi xa, hình ảnh người nữ thanh niên xung phong ấy vẫn như một ngọn lửa âm ỉ cháy trong ký ức dân tộc. Đó không chỉ là một người, một tên gọi. Đó là biểu tượng của lòng kiên cường, của đức hy sinh, của một thế hệ sống vì lý tưởng, vì đất nước, vì những điều lớn lao mà không đòi hỏi vinh quang. Và khi nhớ về họ, ta như thấy trong lòng mình có một vết thương rất dịu dàng.
