Có một buổi chiều mùa hè, giữa sân trường rực nắng, tôi nhìn thấy một người bạn mình loay hoay dựng lại chiếc xe đạp vừa đổ, mồ hôi đầm đìa, tay rớm máu vì bị cạnh bàn đạp cứa phải. Nhưng bạn ấy vẫn cười, vẫn nói, tớ ổn, tớ làm được. Lúc đó, tôi đã không lên tiếng. Tôi chỉ đứng nhìn, tim mình nhoi nhói. Bởi tôi hiểu, giữa thời đại xoay vần như lốc, bạn tôi đang tự tập đi bằng chính đôi chân mình. Trong nhịp sống gấp gáp và biến động không ngừng của thế kỷ XXI, người trẻ như chúng tôi không thể sống trông chờ hay thụ động. Chúng tôi phải đứng dậy, phải đi, phải đối diện, phải chọn lựa. Bởi nếu không chủ động, chúng tôi sẽ bị chính thời đại bỏ lại phía sau.

Chủ động sống, hiểu một cách ngắn gọn, là lối sống tích cực, trong đó con người không chỉ thích nghi mà còn làm chủ hoàn cảnh, biết lên kế hoạch, tự định hướng, tự chịu trách nhiệm với cuộc sống của mình. Với người trẻ, lối sống chủ động là nền tảng vững chắc để khẳng định bản thân trong thời đại số, nơi mọi thứ đều chuyển động nhanh và không ai chờ đợi ai.

Thế kỉ XXI – thế kỉ của công nghệ, của toàn cầu hóa, của AI, của trí tuệ nhân tạo và tự động hóa, cũng là thế kỉ của thách thức đa tầng. Cơ hội luôn đi kèm với rủi ro, thành công không còn đo bằng sự may mắn mà bằng khả năng tự thích ứng, tự học hỏi và đổi mới tư duy không ngừng. Người trẻ nếu sống thụ động, chỉ chờ ai đó chỉ đường, dẫn lối, thì chẳng mấy chốc sẽ lạc giữa mê cung của lựa chọn và loay hoay mãi trong vòng tròn của sự trì hoãn. Chủ động học hỏi để cập nhật tri thức mới, chủ động rèn luyện kỹ năng sống, chủ động xây dựng các mối quan hệ tích cực và chủ động đương đầu với thất bại – đó là những biểu hiện sống động và chân thực của một người trẻ không chấp nhận bị dẫn dắt mà khao khát làm người dẫn đầu.

Tôi từng gặp một cậu bạn học dở tiếng Anh, điểm thi đầu vào chỉ vừa đủ qua môn. Nhưng cậu bạn ấy đã tự mày mò học lại, ngày học ở lớp, tối mượn máy tính đi học online, luyện từng đoạn hội thoại, từng bài nghe. Một năm sau, bạn ấy đứng giữa sân trường, nhận học bổng trao đổi tại Singapore. Không ai khác, chính bạn ấy đã làm nên điều ấy, bằng sự chủ động và kiên trì không ai có thể dạy nổi ngoài bản thân mình.

Tuy nhiên, không phải ai cũng sẵn sàng chủ động. Nhiều người trẻ hiện nay vẫn sống trong “vùng an toàn”, e ngại thử thách, chờ đợi cơ hội đến thay vì tự tìm kiếm, sống theo lối “người khác làm thì mình làm”, dẫn đến sự lười biếng và mất phương hướng. Lối sống thụ động khiến người trẻ dễ thất bại, mất tự tin, sống thiếu trách nhiệm với chính cuộc đời mình.

Chủ động không đồng nghĩa với liều lĩnh. Chủ động là sự tự giác có định hướng, là biết rõ mình muốn gì, mình cần làm gì và sẵn sàng trả giá cho điều đó. Lối sống chủ động không chỉ giúp người trẻ phát triển toàn diện mà còn giúp xã hội có được những công dân năng động, sáng tạo, bản lĩnh và đầy khát vọng cống hiến.

Tôi nghĩ rằng, trong thời đại mà chỉ một dòng mã lỗi cũng khiến cả hệ thống sụp đổ, chỉ một phút ngập ngừng cũng đánh mất cơ hội, người trẻ không thể sống bằng sự cầu may. Chúng ta phải học cách đối thoại với khó khăn, phải tập sống với những cơn sóng dữ để lớn lên từ trong bão tố. Bởi chủ động không chỉ là một lựa chọn sống, mà còn là sợi chỉ đỏ dẫn đường cho sự trưởng thành.

Có những buổi sớm mai thức dậy, ta nhìn quanh mình, thấy thế giới đã đổi thay quá nhanh. Đôi khi chỉ vừa kịp hiểu hôm qua thì hôm nay đã đòi hỏi một con người mới, một tư duy mới, một tâm thế sẵn sàng gió nổi. Thế kỉ XXI không dọn sẵn cho ai một lối đi bằng phẳng. Nó đặt vào tay người trẻ những ngọn sóng lớn và chờ xem ai dám chèo, dám vững tay lái mà vượt khơi xa.

Đây là thế kỉ của bước ngoặt, là thời đại mà mỗi người trẻ không còn được sống trong vùng an toàn mãi mãi. Bởi những biến động toàn cầu, bởi sự phát triển của công nghệ, của kinh tế, xã hội và cả lối sống đã đặt ra một yêu cầu không thể né tránh: phải chủ động nếu không muốn bị bỏ lại phía sau. Vậy thì lối sống chủ động – một trong những phẩm chất thiết yếu – đang và sẽ định hình chân dung người trẻ thời đại mới ra sao?

Chủ động không chỉ là hành động trước mà còn là dám nghĩ, dám làm, dám thay đổi. Đó là khả năng tự quyết định cuộc sống của mình, không chờ đợi người khác vạch đường chỉ lối, không đổ lỗi cho hoàn cảnh hay số phận. Một người trẻ chủ động là người hiểu rõ bản thân muốn gì, dám nuôi khát vọng và sẵn sàng hành động để biến khát vọng ấy thành hiện thực. Trong học tập, đó là người học không chỉ vì điểm số mà vì khao khát hiểu biết. Trong công việc, đó là người không chờ giao việc mà luôn tìm cách sáng tạo, cải tiến và dẫn dắt người khác cùng tiến lên.

Thế giới hôm nay không chờ ai. Nếu ta ngại bước, cơ hội sẽ đi qua, người khác sẽ băng về phía trước. Cách mạng công nghiệp 4.0, trí tuệ nhân tạo, biến đổi khí hậu, khủng hoảng kinh tế và y tế toàn cầu đều là những minh chứng rõ ràng rằng sự trì trệ, thụ động là kẻ thù lớn nhất của người trẻ. Một người có thể thông minh, có thể học giỏi, nhưng nếu thiếu đi sự chủ động, thì sẽ sớm bị tụt lại trong guồng quay khắc nghiệt của xã hội hiện đại.

Tuy nhiên, chủ động không đồng nghĩa với nóng vội hay hiếu thắng. Chủ động là một bản lĩnh được rèn từ nội lực. Là khi ta dám nhận lỗi để thay đổi, dám từ bỏ cái sai để giữ cái đúng. Là khi ta không im lặng trước bất công, không cúi đầu trước khó khăn, không quay lưng trước cơ hội chỉ vì sợ thất bại. Một người trẻ chủ động là người dám sai, dám sửa và dám đứng dậy sau vấp ngã.

Thực tế đã chứng minh, những người trẻ sống chủ động thường gặt hái được thành công sớm hơn, có ảnh hưởng tích cực đến cộng đồng, có cuộc sống tự lập và biết điều hướng tương lai. Họ không chỉ giỏi thích nghi với thế giới mà còn biết định hình lại thế giới theo cách tốt đẹp hơn. Nguyễn Hà Đông với trò chơi Flappy Bird từng gây sốt toàn cầu, Nguyễn Thúc Thùy Tiên với sự chủ động lan tỏa giá trị nhân văn từ các dự án cộng đồng, hay những người trẻ ngày ngày dấn thân vào các chiến dịch thiện nguyện, cứu trợ... tất cả đều là minh chứng cho sức mạnh của lối sống chủ động.

Là người trẻ, ta không được phép đứng yên. Được sống trong một thời đại mở cửa, được chạm tay vào tri thức toàn cầu, thì ta càng phải biết chủ động học hỏi, chủ động thay đổi, chủ động cống hiến. Chủ động sống, không chỉ để thành công mà để không hoài phí những năm tháng tuổi trẻ, để mỗi sáng mai khi nhìn lại, ta biết mình đã thực sự bước đi trên đôi chân của chính mình.

Vì một thế kỉ đầy thách thức, người trẻ không thể là kẻ đứng ngoài cuộc. Mà phải là người đi trước một bước, dấn thân một cách bản lĩnh, và chủ động thắp sáng con đường mình chọn.