Đoạn trích từ "Bài học quét nhà" của Nam Cao thể hiện chủ đề về sự thương yêu và những dằn vặt nội tâm của người lớn trước trách nhiệm chăm sóc con cái trong hoàn cảnh khó khăn. Qua đó, tác giả khắc họa sâu sắc bức tranh về mối quan hệ gia đình, đồng thời bày tỏ sự cảm thông đối với những đứa trẻ phải gánh chịu hậu quả từ áp lực cuộc sống của cha mẹ.

Trong hoàn cảnh khó khăn, gia đình Hồng đang trải qua sự sa sút về kinh tế, dẫn đến việc bố mẹ thường xuyên mắng mỏ, thậm chí đánh đòn Hồng vì những việc nhỏ nhặt. Thế nhưng, ẩn sâu bên trong sự cáu giận và hà khắc ấy là nỗi đau khổ và thương con. Câu chuyện mở ra với hình ảnh Hồng "uể oải ăn xong bữa cơm nguội rắc vừng" và lặng lẽ vào giường ngủ, thể hiện sự mệt mỏi cả về thể xác lẫn tinh thần của một đứa trẻ nhỏ bé trong hoàn cảnh gia đình khó khăn. Hình ảnh người bố "nằm bên con, quạt cho con" và vuốt ve "những sợi tóc mềm như tơ" đã mở ra tình thương sâu sắc của người cha, dù bên ngoài có những lời mắng mỏ.

Cuộc trò chuyện giữa bố và mẹ Hồng cho thấy rõ sự mâu thuẫn trong tâm hồn họ. Người mẹ tỏ ra day dứt sau khi tát Hồng và luôn cảm thấy thương con "đứt ruột". Người cha cũng thừa nhận rằng mình đã nhiều lần mắng con bất công, nhưng tất cả đều xuất phát từ sự lo lắng và áp lực cuộc sống đè nặng. Tác giả đã thành công khi lột tả được nỗi lòng của cha mẹ - những người dù yêu con tha thiết nhưng lại phải đối diện với sự khắc nghiệt của hoàn cảnh, dẫn đến việc đối xử chưa đúng với con cái.

Nam Cao rất tài tình trong việc xây dựng nhân vật qua những chi tiết nhỏ nhặt nhưng chứa đựng ý nghĩa lớn lao. Người bố, dù nhiều lúc cáu giận và mắng con, nhưng qua hành động vuốt tóc, quạt cho con và ôm lấy Hồng khi phát hiện con khóc, ta thấy rõ sự yêu thương, dịu dàng ẩn sau lớp vỏ cứng rắn. Hành động "áp môi vào má con" của người cha như một cách biểu lộ tình cảm sâu sắc nhưng cũng đầy sự bất lực khi không thể mang đến cho con một cuộc sống đủ đầy hơn.

Đặc biệt, hình ảnh Hồng nằm im, lặng lẽ nghe hết những lời tâm sự của cha mẹ, nhưng không dám khóc ra tiếng, thể hiện sự nhạy cảm của một đứa trẻ. Chi tiết nước mắt “giàn giụa chảy ra đầy má” nhưng Hồng "không dám chùi, sợ thầy biết" đã cho thấy sự ngoan ngoãn, hiểu chuyện và cam chịu của Hồng. Điều này làm nổi bật nỗi khổ của những đứa trẻ sinh ra trong cảnh túng thiếu, phải chịu đựng những bất công và hiểu lầm từ chính cha mẹ mình.

Nam Cao cũng rất xuất sắc khi khéo léo lồng ghép những đoạn đối thoại đầy tính triết lý, không chỉ để miêu tả tâm lý nhân vật mà còn mang tính phản ánh xã hội. Cuộc đối thoại giữa cha mẹ Hồng không chỉ là sự chia sẻ cảm xúc cá nhân mà còn là lời tự vấn về trách nhiệm làm cha mẹ trong hoàn cảnh nghèo khó. Câu nói "Mình bắt nó làm vừa chứ! Nó còn non tuổi lắm" không chỉ là lời thức tỉnh về sự ngây thơ, yếu đuối của con cái mà còn là tiếng nói của lương tâm, kêu gọi những bậc cha mẹ đừng để áp lực cuộc sống làm tổn thương con mình.

Giọng điệu trong đoạn trích rất nhẹ nhàng, sâu lắng, đầy cảm xúc. Từ cách tả những hành động nhỏ bé như "quạt cho con", "vuốt tóc" đến lời đối thoại đầy day dứt của bố mẹ Hồng, tất cả đều tạo nên một không gian thấm đượm tình thương, nhưng cũng ẩn chứa sự bất lực và nỗi đau thầm kín của cha mẹ trong cảnh nghèo.

Nam Cao đã thể hiện tài năng bậc thầy trong việc khắc họa tâm lý nhân vật và tạo dựng tình huống đầy kịch tính, nhưng lại rất đời thường. Đoạn trích không chỉ là một câu chuyện về gia đình mà còn là bức tranh phản ánh hiện thực xã hội thời bấy giờ, khi con người phải đối diện với những áp lực kinh tế và tinh thần đè nặng lên cuộc sống. Qua đó, tác giả nhắn nhủ về tình yêu thương và trách nhiệm của những bậc làm cha mẹ, đồng thời kêu gọi sự đồng cảm và thấu hiểu đối với những đứa trẻ, đặc biệt là trong những gia đình gặp khó khăn.