soạn bài Thực hành tiếng Việt: Hiện tượng phá vỡ những quy tắc ngôn ngữ thông thường trang 23, 24 sách Ngữ văn lớp 11 Cánh diều bài 5.
Câu 1. (trang 23 Thực hành tiếng Việt Ngữ Văn lớp 11 Tập 2)
Những trường hợp nào dưới đây được xem là hiện tượng phá vỡ quy tắc ngôn ngữ thông thường về từ?
a) Ăn ngay ở thật, mọi tật mọi lành. ( Tục ngữ)
b) Những là đắp nhớ đổi sầu,
Tuyết sương nhuốm nửa mái đầu hoa râm.
(Nguyễn Du)
c) Trăng rất trăng là trăng của tình duyên.
(Xuân Diệu)
d) Càng thấy anh đứng yên, họ càng được ngắm, và càng cho là anh muốn pha trò như thế, nên càng cười già! (Nguyễn Công Hoan)
e) Có phải duyên nhau thì thắm lại,
Đừng xanh như lá, bạc như vôi.
(Hồ Xuân Hương)
Trả lời
a.
" Ăn ngay ở thật"
Kết hợp từ bất bình thường.
b. "Những là đắp nhớ đổi sầu"
Kết hợp từ bất bình thường.
c. Chuyển từ loại: Trăng từ danh từ thành tính từ.
d. "Càng thấy anh đứng yên" Thay đổi trật tự từ trong câu.
e. "Đừng xanh như lá, bạc như vôi."
Tỉnh lược một bộ phận cấu thành câu.
Câu 2. (trang 23 Thực hành tiếng Việt Ngữ Văn lớp 11 Tập 2 Cánh diều)
Phân tích hiện tượng phá vỡ quy tắc ngôn ngữ thông thường gây nên tiếng cười bất ngờ trong câu chuyện sau:
Sư cụ xơi thịt cầy vụng ở trong phòng. Chủ tiểu biết, hỏi:
- Bạch cụ, cụ xơi gì trong ấy ạ?
Sư cụ đáp:
- Tao ăn đậu phụ.
Lúc ấy, có tiếng chó sủa ầm ĩ ngoài cổng chùa. Sư cụ hỏi:
– Cái gì ngoài cổng thể?
Chú tiểu đáp:
- Bạch cụ! Đậu phụ làng cắn đậu phụ chùa đấy ạ!
Trả lời
Truyện tạo tiếng cười thông qua việc vi phạm quy tắc hội thoại, đặc biệt là trong lời nói của chú tiểu khi đưa ra một câu trả lời gây những tình huống hài hước. Ví dụ khi chú tiểu nói: “Đậu phụ là món ăn được chế biến từ đậu tương, được ép thành bánh,” đó là một phát ngôn không chính xác và hài hước. Chú tiểu không chỉ vi phạm quy tắc về chất, mà còn tạo ra sự hài hước thông qua sự đối ngẫu giữa "đậu phụ cân" và "đậu phụ thanh" hay thậm chí "đậu phụ làng cắn đậu phụ chùa." Điều này khiến người đọc bật cười vì sự ngộ nghĩnh và hài hước của lời nói của chú tiểu. Tình huống trao đổi giữa chú tiểu và sư cụ càng làm tăng thêm sự hài hước, khi cả hai nhân vật đều trả lời không đúng sự thật và vi phạm quy tắc hội thoại một cách hài hước.