- Sự hình thành: Múa rối nước vốn thường được biểu diễn trong các buổi hội làng hay các dịp lễ tết, khi bà con đã thu xếp xong việc đồng áng để cùng ra đình góp vui

- Không gian, chất liệu biểu diễn: 

+ Để diễn được trò rối nước, người ta phải dựng lên nhà rối trên mặt ao làng với lối kiến trúc mái chùa cong cong cùng mành tre, cờ phướn, võng lõng, cổng hàng mã, ...

+ Âm thanh, ánh sáng: cần tiếng đàn, tiếng hát, tiếng trống mõ, tiếng kèn sáo và cả những tiếng pháo phụ trợ để thật tròn vai.

Câu 3 (trang 139 Múa rối nước hiện đại soi bóng tiền nhân văn 10 Kết nối tri thức): Nêu đặc điểm của cách triển khai thông tin trong văn bản. Hãy phân tích mức độ thuyết phục của cách triển khai ấy.

Triển khai thông tin văn bản theo trình tự: nguồn gốc, đặc điểm không gian, cách biểu diễn, cách chế tạo rối nước và sự duy trì phát triển của loại hình nghệ thuật. Mỗi phần được chia thành các luận điểm rõ ràng, có sự so sánh giữa quá khứ và hiện tại, lập luận có logic và có tính xác thực.

Câu 4 (trang 139 Múa rối nước hiện đại soi bóng tiền nhân văn 10 Kết nối tri thức): Nêu nhận xét về phần sa-pô của văn bản, từ đó rút ra cách viết sa-pô cho một văn bản thông tin nói chung.

- Sa-pô giúp hoàn thiện tiêu đề bằng cách nói rõ chủ đề bài viết và góc độ mà bạn lựa chọn xử lý giúp độc giả hình dung bài báo nói gì và thu hút người đọc bởi những từ khóa

=> Sapo có tính khơi gợi: Sapô ở đây đưa ra ý tưởng chung của bài báo, góc độ và giọng điệu của bài viết 

Cách viết sa-pô đối với một văn bản thông tin nói chung là:

- Phần sa-pô phải được trình bày ở đầu văn bản

- Về nội dung, phần sa-pô phải bao quát và tóm tắt được nội dung của toàn văn bản.

Câu 5 (trang 139 Múa rối nước hiện đại soi bóng tiền nhân văn 10 Kết nối tri thức): Nếu được phép bổ sung vào văn bản những thông tin về các câu chuyện được kể trên sân khấu rối nước, bạn có thể nói điều gì?

Nếu được phép mở rộng về các câu chuyện trên sân khấu rối nước, em có thể thêm vào văn bản những vở múa rối nước nổi tiếng như Bật cờ, Múa rồng, Em bé chăn trâu, Cày cấy, Cậu ếch, Bắt vịt, Đánh cá, Vinh quy bái tổ, Múa sư tử, Múa phượng, Lê Lợi trả gươm, Nhi đồng vui chơi, Đua thuyền, và nhiều tác phẩm khác. Đây là những câu chuyện đa dạng, mỗi vở mang đến những giá trị văn hóa, lịch sử, và giáo dục khác nhau.

Ngoài ra, có những địa điểm nổi tiếng như Nhà hát múa rối Thăng Long, Nhà hát múa rối Trung ương, và Nhà múa rối nước Rồng Vàng, nơi tập trung những nghệ sĩ và nghệ nhân tài năng, góp phần quan trọng vào sự phát triển và bảo tồn của nghệ thuật múa rối nước. Các nhà hát này không chỉ là nơi biểu diễn mà còn là nền tảng quan trọng để duy trì và phát triển nghệ thuật truyền thống này trong xã hội hiện đại.

Câu 6 (trang 139 Múa rối nước hiện đại soi bóng tiền nhân văn 10 Kết nối tri thức): Từ văn bản được học, hãy nêu cảm xúc, suy nghĩ của bạn về rối nước nói riêng và nghệ thuật cổ truyền của dân tộc nói chung.

Văn bản này mang đến những cảm nhận tích cực và mới mẻ về múa rối nước. Em nhận thấy múa rối nước không chỉ là một loại hình nghệ thuật cổ truyền lâu đời của dân tộc, mà còn là biểu tượng tinh tế thể hiện văn hóa đặc sắc của người Việt. Cảm nhận này chứa đựng sự tự hào và yêu thương đối với di sản văn hóa truyền thống. Tuy nhiên, em cũng không khỏi cảm thấy buồn khi nhận thức rằng múa rối nước hiện đang phải đối mặt với những khó khăn khi thích ứng với sự thay đổi của khán giả hiện đại và không còn nhận được sự chào đón như trước. Điều này thể hiện sự lo lắng về tương lai của một nét văn hóa truyền thống quan trọng. Em mong rằng mọi người, cũng như những nghệ nhân múa rối nước, sẽ đoàn kết và nỗ lực bảo tồn, phát triển múa rối nước, giữ cho nó luôn hiện hữu và được truyền đến thế hệ sau. Sự đồng lòng và chăm sóc từ cộng đồng có thể là chìa khóa quan trọng để bảo tồn và duy trì loại hình nghệ thuật quý báu này của Việt Nam. Các loại hình nghệ thuật dân gian Việt Nam là những di sản văn hóa phi vật thể cần được bảo tồn và phát triển. 

Kết nối đọc viết

Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) về chủ đề: Múa rối nước - món quà kì diệu từ đồng ruộng Việt Nam.

Bài làm:

Múa rối nước là một thể loại nghệ thuật sân khấu đặc trưng của Việt Nam, nổi bật với nguồn gốc từ nền văn hóa nông nghiệp lúa nước của những người nông dân tại vùng châu thổ sông Hồng. Được hình thành từ "trò chơi" dân gian, múa rối nước đã phát triển thành một loại hình nghệ thuật truyền thống, mang đậm bản sắc văn hóa phương Đông và Đông Nam Á. Nó không chỉ là một biểu diễn nghệ thuật mà còn là một phản ánh sinh động, chân thực về cuộc sống văn hóa của những người nông dân tại vùng châu thổ sông Hồng. Đối với người Việt, nước không chỉ là một nguồn lực quan trọng mà còn mang theo sức mạnh siêu linh, được tôn thờ như một thế lực thiêng liêng. Các tập tục và sinh hoạt hàng ngày trong đời sống nông nghiệp thường liên quan mật thiết đến ao làng, là biểu tượng của sự gắn bó với nước. Múa rối nước không chỉ phản ánh mối quan hệ mật thiết với đất tự nhiên mà còn liên quan chặt chẽ đến nền nông nghiệp lúa nước. Đặc điểm của đất tự nhiên và khí hậu đã ảnh hưởng đến cách mà người Việt sản xuất nông nghiệp, đồng thời tạo nên cơ sở cho hình thành cư dân làng xã. Mối quan hệ tương tác giữa đất và con người châu thổ sông Hồng đã tạo ra một sự hài hòa đặc biệt, với việc tôn trọng và quý trọng đất, đồng thời xây dựng nên một văn hóa làng xã độc đáo. Múa rối nước có thể coi như một món quà kỳ diệu được tạo ra từ đồng ruộng lúa nước Việt Nam, là biểu tượng của sự gắn bó, tôn thờ, và biểu hiện của văn hóa độc đáo của dân tộc.

 Mở rộng

1. Phân tích tác phẩm Múa rối nước hiện đại soi bóng tiền nhân
2. Nhan đề văn bản đã tạo nên sự hấp dẫn như thế nào với người đọc ?
3 Nội dung hai câu đầu của phần sa-pô tập trung nhấn mạnh điều gì ? Tại sao  người viết lại quan tâm đến điều đó?
4. Từ những thông tin được trình bày trong văn bản, hãy lập một bảng tra cứu về  nghệ thuật múa rối nước với sự chú thích ngắn gọn về các từ, cụm từ như: nhà rối  (thuỷ đình), buồng trỏ, con rối, sào, dây, âm nhạc, (Lưu ý: có thể tìm đọc thêm  các tài liệu 
5. Theo em, ý tưởng “hiện đại soi bóng tiền nhân” đã được tác giả triển khai qua  những thông tin cụ thể nào? Hãy nêu nhận xét về cách triển khai đó.
6. Em hiểu như thế nào về sự trăn trở của những người yêu nghệ thuật múa rối  nước được đề cập ở cuối văn bản? Em có thể góp thêm ý kiến gì về vấn đề này ?