+ Sự bỏ chạy của vua Lê
Câu 3 trang 23 SGK Ngữ văn 8 Tập 1: Tìm những chi tiết tiêu biểu miêu tả thái độ, lời nói và hành động của Bắc Bình Vương khi nghe tin báo quân Thanh xâm lược nước ta. Những chi tiết đó cho thấy đặc điểm tính cách gì của nhân vật?
Trả lời:
Bắc Bình Vương khi nghe tin báo quân Thanh xâm lược nước ta thì giận lắm, liền họp các tướng sĩ, định thân chinh cầm quân đi ngay.
Những công việc mà Bắc Bình Vương đã làm: tế cáo trời đất cùng với các thần sông, thần núi; chế ra áo cổn mũ miện, lên ngôi hoàng đế, đổi năm thứ 11 niên hiệu Thái Đức của vua Tây Sơn Nguyễn Nhạc làm năm đầu niên hiệu Quang Trung, lễ xong, hạ lệnh xuất quân.
Những chi tiết đó cho thấy Bắc Bình Vương là một quân tử yêu nước, thương dân, là người có tầm nhìn xa trông rộng, có tài thao lược cầm binh.
Câu 4 trang 23 SGK Ngữ văn 8 Tập 1: Nêu cảm nhận của em về nhân vật vua Quang Trung được khắc họa trong đoạn trích, qua đó nhận xét cảm hứng của các tác giả đối với vị anh hùng dân tộc này.
Trả lời:
Quang Trung là nhà quân sự thiên tài. Trong hoạt động quân sự, ông đã chủ động tập trung lực lượng đánh vào những mục tiêu chiến lược trọng yếu nhất và hành động liên tục, bất ngờ, chớp nhoáng, quyết liệt làm cho đối phương không kịp đối phó.
Đối với vị anh hùng dân tộc này, cảm hứng của tác giả chính là ngợi ca và tự hào về một trang tuấn kiệt đã vươn lên nhận thức được nhiệm vụ bảo vệ dân tộc, đánh đuổi ngoại xâm và thống nhất đất nước
Câu 5 trang 23 SGK Ngữ văn 8 Tập 1: Nhân vật Lê Chiêu Thống được khắc họa rõ nét qua những chi tiết tiêu biểu nào? Phân tích một chi tiết đặc sắc, thể hiện rõ bản chất của nhân vật Lê Chiêu Thống, qua đó thấy được thái độ của tác giả đối với nhân vật này.
Trả lời:
Nhân vật Lê Chiêu Thống được khắc họa rõ nét qua những chi tiết: Vua Lê ở trong điện, nghe tin có việc biến ấy, vội vã cùng bọn Lê Quýnh, Trịnh Hiến đưa thái hậu ra ngoài; gấp rút chạy đến Nghi Tàm, thình lình gặp được chiếc thuyền đánh cá, vội cướp lấy rồi chèo sang bờ bắc; đêm ngày đi gấp, không dám nghỉ ngơi; cùng ăn với bọn Quýnh, Hiến ở mâm dưới; cùng nhìn nhau than thở, oán giận chảy nước mắt…
Phân tích: Vua Lê Chiêu Thống và bề tôi trung thành chỉ vì lợi ích riêng của dòng họ mà mù quáng “cõng rắn cắn gà nhà”, cấu kết với nhà Thanh, để rồi đặt vận mệnh của dân tộc vào tay kẻ thù phương Bắc vốn không đội trời chung. Lê Chiêu Thống không xứng đáng với vị thế của bậc quân vương. Kết cục ông phải trả giá là chịu chung số phận thảm hại của kẻ vong quốc: “chạy bán sống, bán chết”, nhịn đói để trốn, ông cùng kẻ cầu cạnh chỉ biết “nhìn nhau than thở, oán giận chảy nước mắt”. Bằng một giọng văn chậm rãi tác giả đã gợi lên sự thảm bại của bọn vua tôi phản nước, hại dân Lê Chiêu Thống. Mặt khác, đó cũng là tâm trạng ngậm ngùi của người cầm bút trước hình ảnh của một bậc đế vương nhu nhược trong lịch sử nước nhà.
Câu 6 trang 23 SGK Ngữ văn 8 Tập 1: Sự đối lập giữa hai nhân vật Quang Trung và Lê Chiêu Thống, giữa quân Tây Sơn và quân Thanh có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện chủ đề của đoạn trích? Hãy khái quát chủ đề đó.
Trả lời:
Chủ đề của tác phẩm là: Quang Trung – người anh hùng áo vải, vị hoàng đế với trí tuệ sáng suốt, mạnh mẽ và quyết đoán.
Sự đối lập giữa vua Lê Chiêu Thống và vua Quang Trung, giữa quân nhà Thanh và quân Tây Sơn đã so sánh, đánh giá những hình ảnh nổi bật của Quang Trung và quân Tây Sơn trong chiến thắng đại phá quân Thanh, ca ngợi chiến công hiển hách của vua Quang Trung => Qua đó làm nổi bật hình tượng vị anh hùng áo vải, vị hoàng đế với trí tuệ sáng suốt, mạnh mẽ và quyết đoán trong lịch sử nước nhà.
Câu 7 trang 24 SGK Ngữ văn 8 Tập 1: Ở đoạn trích này, những yếu tố đặc trưng nào của truyện lịch sử đã được tác giả sử dụng? Hãy nhận xét về nghệ thuật kể chuyện lịch sử của tác giả.
Trả lời:
Đặc trưng của truyện lịch sử là theo lối biên niên, kể về các biến cố lịch sử qua các thời đại, tái hiện lại các nhân vật lịch sử, các cuộc chiến tranh, các hoạt động bang giao; tác phẩm viết về đề tài lịch sử này có chứa đựng các nhân vật và các chi tiết hư cấu, tuy nhiên nhân vật chính và sự kiện chính thì được sáng tạo trên các sử liệu xác thực trong lịch sử, tôn trọng lời ăn tiếng nói, trang phục, phong tục, tập quán phù hợp với giai đoạn lịch sử ấy; văn học lịch sử thường mượn chuyện xưa nói chuyện đời nay, hấp thu những bài học của quá khứ, bày tỏ sự đồng cảm với những con người và thời đại đã qua.
Đây là những thể loại văn học vừa thuộc phạm trù khoa học lịch sử, vừa thuộc phạm trù khoa học văn học nghệ thuật do phẩm chất riêng của từng tác phẩm như miêu tả sinh động, khắc họa chân dung, tính cách, chi tiết chọn lọc, gợi cảm, tái hiện tình huống, không khí, ngôn từ lịch sử,…
*Viết kết nối với đọc
Viết đoạn văn (khoảng 7 – 9 câu) nêu cảm nhận về một chi tiết trong văn bản Quang Trung đại phá quân Thanh để lại cho em ấn tượng sâu sắc nhất.
Bài tham khảo
Mờ sáng ngày mùng 5 Tết, quân ta đã tấn công đồn Ngọc Hồi - Thanh Trì - Hà Nội. Đây là một đồn quan trọng của địch, đựng hàng vạn quân tinh nhuệ để bảo vệ. Đồn lũy được xây dựng chắc chắn, được bao bọc bởi hàng rào chông sắt và nhiều địa lôi được chôn dưới đất. Thấy tình thế như vậy, Vua Quang Trung đã ra lệnh tập hợp sáu chục tấm ván, mỗi ba tấm được ghép lại thành một tấm lớn, sau đó dùng rơm dấp nước để che phủ chúng, tổng cộng có hai mươi bức ván. Khiếp hạng lính khỏe mạnh được chọn lựa, mỗi bức ván được đỡ bởi mười người, họ giắt đao ngắn ở lưng và hai mươi người khác cầm binh khí theo sau, tạo thành một hình trận hình chữ "nhất". Quân Thanh đã nổ súng tấn công, nhưng không một viên đạn nào trúng mục tiêu. Nhận thấy có gió bắc, quân Thanh đã sử dụng ống phun khói lửa để tạo khói mù trong không trung, che mắt quân Nam, tạo ra tình trạng hỗn loạn. Tuy nhiên, không ai ngờ rằng chỉ trong khoảnh khắc, gió đã thổi về hướng địch, khiến cho chính quân Thanh tự đốt cháy chính mình. Vua Quang Trung đã nhanh chóng ra lệnh cho những người lính dội tấm ván ra trước ngực để che chắn và xông thẳng vào địch. Khi gươm và giáo đối thủ đã va chạm, họ tung tấm ván xuống đất và cùng nhau sử dụng dao ngắn để tấn công. Những lính cầm binh khí theo sau cũng đổ về đánh địch. Quân Thanh không thể chống lại, họ bỏ chạy trong tình trạng hoảng loạn, cả người cảm giác chết ngất vì xé giày lên nhau, đồng thời máu chảy thành dòng suối. Trước đó, nhà vua Tây Sơn đã ra lệnh cho một đội quân đi theo bờ đê Yên Duyên để tạo sự bất ngờ từ phía đông. Khi đó, tình hình trở nên kinh khủng đối với quân Thanh và họ cố gắng tìm cách trốn thoát. Đột nhiên, họ nhìn thấy đàn voi từ Đại Áng tiến tới, điều này khiến cho quân Thanh rơi vào tình trạng hoảng sợ, họ nhanh chóng trốn xuống Đầm Mực và làng Quỳnh Đô. Quân Tây Sơn đã dùng đàn voi để đè chết hàng vạn lính địch.